Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά αποτελούν έναν παράδεισο γι αυτές άλλα και για εμάς τους ίδους. Πέρα από τις μέλισσες μπορούμε να τα εκμεταλλευτούμε παίρνοντας την ξηρή δρόγη τους, να φτιάξουμε τα δικά μας αιθέρια έλαια, λάδια κ.α
Η λεβάντα είναι γνωστή από την αρχαιότητα για τα αρωματικά άνθη της και τις φαρμακευτικές ιδιότητες και αναφέρεται από το Θεόφραστο (370-285 πΧ). Λέγεται, ότι οι Ρωμαίοι αρωμάτιζαν το νερό του μπάνιου τους με λεβάντα. Τη συνήθεια αυτή την πήραν από τους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι την αποκαλούσαν «νάρδο» ή «ναρδόσταχυ», όνομα που προήλθε από την πόλη της Συρίας Naarda. Το όνομά της προέρχεται από το λατινικό lavare, που σημαίνει πλένω.
Όσον αφορά την επίδρασή της στις μέλισσες μια νέα έρευνα έχει αποκαλύψει ότι η λεβάντα μπορεί να βελτιώσει την μνήμη τους, αλλά το συναρπαστικό είναι ότι μπορεί να αλλάξει ακόμη και το DNA τους! (περισσότερα για την έρευνα εδώ)
Αν το φυτό προορίζεται
για τον κήπο μας καλό είναι να το αφήσουμε να το εκμεταλλευτούν οι μέλισσες χωρίς
να συλλέξουμε τα άνθη του. Αν το καλλιεργήσουμε σε μεγαλύτερη έκταση, καλό είναι
να αφήσουμε ένα κομμάτι ανεκμετάλλευτο.
Λεβάντα
Η λεβάντα ανήκει στην οικογένεια Lamiaceae (Laniatae) Χειλανθή και στο γένος Lavandula. Το γένος αυτό περιλαμβάνει περίπου 30 ειδη, τα σπουδαιότερα των οποίων είναι: 1) Lavandula vera DCL. 2) Lavandula spica L. 3) Lavandula stoechas (μυροφόρα) 4) Lavandula hybrida Rev. Σήμερα στην Ελλάδα καλλιεργούνται δύο είδη κυρίως: L. Angustifolia και L. Stoechas.
Περιγραφή φυτού: Το πιο παραγωγικό είναι το υβρίδιο Lavandula hybrida Rev. το οποιο προήλθε από την διασταύρωση των ειδών L. Vera x L. Spica. Είναι μικρός αειθαλής θάμνος που το ύψος του κυμαίνεται μεταξύ 30 και 80 εκ. Τα άνθη του έχουν χρώμα βαθύ κυανό, έχει βλαστό όρθιο, τετραγωνικό και τα φύλλα του είναι αντίθετα, γραμμοειδή, τεφροπράσινα.
Εδαφοκλιματολογικές συνθήκες: Οι εδαφοκλιματολογικές συνθήκες επηρεάζουν την χημική σύνθεση και γενικά την ποιότητα του παραγόμενου αιθέριου ελαίου, καθώς και την παραγόμενη ποιότητα. Η λεβάντα μπορεί να καλλιεργηθεί σε οποιοδήποτε έδαφος εκτός από τα πολύ αργιλώδη που συγκρατούν υγρασία. Για παραγωγή όμως πολύ καλής ποιότητας αιθέριου ελαίου συστήνονται τα ελαφρά χαλικώδη και ασβεστούχα εδάφη. Όσο περισσότερη είναι η περιεκτικότητά τους σε ενεργό ασβέστιο τόσο καλύτερη είναι η ποιότητα του αιθέριου ελαίου. Η λεβάντα για να παράγει καλή ποιότητα αιθέριου ελαίου, χρειάζεται μεγάλη ηλιοφάνεια και ξηρό αέρα. Πρέπει να αποφεύγονται περιοχές στις οποίες παρουσιάζονται παγετοί κατά την άνοιξη. Το υψόμετρο έχει μεγάλη σημασία για την καλλιέργεια της λεβάντας. Το καταλληλότερο υψόμετρο για την Lavandula spica L. Είναι 0-600 μέτρα, για την Lavandula hybrida Rev. 400-700 μέτρα και για τη Lavandula vera DCL. 500-1300 μέτρα.
Πολλαπλασιασμός: Γίνεται με σπόρο, μοσχεύματα και με παραφυάδες. Το υβρίδιο L. Hybrida πολλαπλασιάζεται με μοσχεύματα και με παραφυάδες διότι δεν παράγει σπόρο.
Εποχή και τρόπος φύτευσης: Η εποχή φύτευσης της λεβάντας είναι τόσο το φθινόπωρο όσο και η άνοιξη. Οι αποστάσεις φύτευσης είναι ανάλογες του είδους: για μεν την Lavandula vera DCL. Κυμαίνονται γύρω στο 1 μέτρο τόσο μεταξύ των γραμμών όσο και μεταξύ των φυτών πάνω στη γραμμή, για δε το υβρίδιο Lavandula hybrida Rev. είναι 2 μέτρα μεταξύ των γραμμών και 1 μέτρο απέχουν τα φυτά μεταξύ τους πάνω στις γραμμές.
Εποχή άνθησης: Η Lavandula stoehas ανθίζει κατά τον Απρίλιο-Μάιο, η Lavandula vera DCL. Τον Ιούνιο-Ιούλιο και η Lavandula hybrida Rev. Κατά τον Ιούνιο-Ιούλιο.
Διάρκεια καλλιέργειας: Η διάρκεια ζωής της καλλιεργούμενης λεβάντας είναι ανάλογη των περιποιήσεων και των εδαφοκλιματολογικών συνθηκών, γύρω στα 10-15 χρόνια.
Καλλιεργητικές φροντίδες
Α) Καταπολέμηση ζιζανίων: Γίνεται είτε με σκαλίσματα και βοτανίσματα είτε με την χρήση ζιζανιοκτόνων. Τα πιο κατάλληλα προφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα είναι το Οξανταϊαζόν, Χλωρινταζόν και ως μεταφυτρωτικό το Μπενταζόν. Γίνεται ένας ψεκασμός το Φεβρουάριο. Όταν υπάρχει μεγάλο πρόβλημα γίνεται και δεύτερος ψεκασμός το Δεκέμβριο.Β) Λίπανση: Η προσθήκη κοπριάς, 3-4 τόνους κατά δεκάριο, και χημικών λιπασμάτων, 40-50 κιλά 20-10-10 κατά δεκάριο, συμβάλουν στην αύξηση της παραγωγής ανθέων (πειράματα στην Ελλάδα έδωσαν αύξηση μέχρι και 50%) χωρίς να επηρεάζουν την χημική σύνθεση του παραγόμενου αιθέριου ελαίου.
Γ) Συλλογή: Η συλλογή γίνεται όταν το φυτό βρίσκεται στο στάδιο της πλήρους άνθησης και ο καιρός είναι καλός και ξηρός. Τα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά συλλέγονται όταν βρίσκονται στο στάδιο της άνθησης, διότι στο στάδιο αυτό τα φυτά έχουν την υψηλότερη περιεκτικότητα σε αιθέρια έλαια. Η συλλογή γίνεται όταν ο καιρός είναι ηλιόλουστος και ξηρός για να υπάρχει όσο το δυνατόν λιγότερη υγρασία πάνω στα φυτά. Η συλλογή αρχίζει μετά τις 10 το πρωί, όταν εξατμιστεί η υγρασία που βρίσκεται πάνω στα φυτά. Για το κόψιμο των φυτών, όταν η έκταση είναι μικρή, χρησιμοποιούνται δρεπάνια, ενώ όταν έκταση είναι μεγάλη χρησιμοποιούνται ειδικές χορτοκοπτικές μηχανές, αυτοκίνητες ή ελκόμενες.
Αποξήρανση: Κατά την αποξήρανση επιδιώκεται όπως τα συλλεγέντα φυτά ώστε να διατηρήσουν το φυσικό τους χρώμα και τη χημική τους σύνθεση. Για να επιτευχθεί αυτό πρέπει η χαρτομάζα να αποξηρανθεί σε περιβάλλον σκιερό και αεριζόμενο. Συνεπώς τα αποξηραντήρια, για να δώσουν προϊόν καλής ποιότητας, πρέπει να είναι σε στεγασμένα υπόστεγα.
Επεξεργασία: Μετά το στάδιο της αποξήρανσης τα αποξηραθέντα φυτά περνούν στο στάδιο επεξεργασίας. Κατά το στάδιο αυτό διαχωρίζονται τα φύλλα και οι ανθοί από τα στελέχη, τις σκόνες και τους σπόρους. Τα φυτά, ανάλογα με το προϊόν, θρυμματίζονται (κομματιάζονται) σε μικρότερα ή μεγαλύτερα τεμάχια. Όταν η ποσότητα είναι μικρή, η επεξεργασία γίνεται με κοπάνισμα, με ξύλα και κόσκινα. Όταν η ποσότητα είναι μεγάλη τότε χρησιμοποιούνται μηχανήματα, για δε το σπάσιμο χρησιμοποιείται ο σπαστήρας και για το διαχωρισμό, σύστημα κόσκινων
Διατήρηση: Μετά την επεξεργασία των αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών, τα προϊόντα πρέπει να διατηρούνται μέσα σε ξηρές και καλά αεριζόμενες αποθήκες, για να μην καταστρέφονται από την υγρασία.
Δ) Καταπολέμηση εχθρών και ασθενειών Σήψη ριζών: Οφείλεται στους μύκητες Armillaria mellea vahler fr και Rosellina necatrix prill. Σε περίπτωση εμφάνισης κηλίδας στο χωράφι απομακρύνονται τα φυτά και γίνεται απολύμανση με την μέθοδο της ηλιοαπολύμανσης.
Ε) Άρδευση: Οι ανάγκες του φυτού είναι περιορισμένες. Κατάχρηση νερού ευνοεί της σηψιριζίες. Για τις εμπορικές καλλιέργειες με το σύστημα άρδευσης των σταγόνων δημιουργούνται ιδανικές συνθήκες αερισμού και υγρασίας στο έδαφος, καθώς και μείωση της ανάπτυξης των ζιζανίων.
Ζ) Απόδοση: Η καλλιέργεια φθάνει σε κανονική απόδοση τον 3ο – 4ο χρόνο και διαρκεί άλλα 6-7 χρόνια. Η απόδοση, εξαρτάται από το είδος του φυτού. Έτσι τον πρώτο χρόνο μπορεί να φθάσει από 50-100kg , το δεύτερο από 100-250kg, τον τρίτο από 200-350kg και τον τέταρτο από 300-500kg. Τα υβρίδια αποδίδουν την μεγαλύτερη ποσότητα βιομάζας και αιθέριου ελαίου, το οποίο όμως είναι χαμηλότερης ποιότητας.
Ιδιότητες: Αντιδιαρροίκό, αεραγωγό, τονωτικό, αντισπασμωδικό, αντισηπτικό, αντιασθματικό, χολαγωγό. Επίσης, απωθεί (διώχνει) το σκόρο.
Χρήση: Το αιθέριο έλαιο της χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία, φαρμακευτική και σαπωνοποιία. Η χρησιμοποίηση της ως τσαγιού πρέπει να γίνεται με πολλή προσοχή, αν είναι δυνατό να αποφεύγεται εκτός από το είδος Lavandula officinalis ή vera η angustifolia.
Εκτός από το Αιθέριο έλαιο μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τα άνθη της φτιάχνοντας λάδι λεβάντας Η Παρασκευή του είναι αρκετά εύκολη.
Θα χρειαστούμε: Ξερή δρόγη λεβάντας, Ελαιόλαδο, ένα βάζο με καπάκι και ένα σουρωτήρι.
Προσθέτουμε μέχρι την μέση τεμαχισμένη την δρόγη ξερή.
Αποφεύγουμε την χλωρή, διότι η υγρασία που έχει θα δημιουργήσει γαλάκτωμα με το έλαιο και επίσης η δρόγη θα διογκωθεί λόγω της απορρόφησης υγρού.
Προσθέτουμε τον διαλύτη (ελαιόλαδο) μέχρι το επάνω μέρος του βάζου.
Προσέχουμε να καλυφθεί όλη η δρόγη με το έλαιο, διότι υπάρχει ο κίνδυνος να αναπτυχθεί μούχλα. Ανακινούμε σε τακτά χρονικά διαστήματα, ήπια, ώστε να μην δημιουργηθεί στο εσωτερικό φυσαλίδες αέρα.
Αφήνουμε για 3-6 εβδομάδες, να το χτυπάει ήπια ο ήλιος.
Σουρώνουμε
Η παραπάνω διαδικασία είναι κοινή για τα περισσότερα αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά.
Βιβλιογραφία: Η καλλιέργεια αρωματικών φυτών για παραγωγή ξηρού προϊόντος και αιθέριων ελαίων. Υπουργείο Γεωργίας, Λευκωσία-Κύπρος
Προσωπικές σημειώσεις από το τμήμα Αρωματικά-Φαρμακευτικά φυτά Ι.Γ.Ε (Θωμάς Παπασάνδας, Σωτηροπούλου Δήμητρα)
Πηγή: MelissokomiaNet.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου