Tο μέλι [Ινδοευρωπαϊκή γλώσσα meli, Μυκηναϊκή meri, Λατινικά mel] είναι παχύρρευστη σακχαρώδης ουσία που παράγουν οι μέλισσες του είδους Apis mellifera από τους χυμούς των ανθέων και αποτελεί από αρχαιοτάτων χρόνων τροφή για τον άνθρωπο. Η γλυκιά του γεύση οφείλεται στην περιεκτικότητά του σε μονοσακχαρίτες, κυρίως γλυκόζη και φρουκτόζη.
Το μέλι έχει μακρά ιστορία όχι μόνο σαν τροφή για τον άνθρωπο, αλλά και σαν σύμβολο στη θρησκεία καθώς και σα φάρμακο, ιδιαίτερα στην λαϊκή ιατρική. Αν και χρησιμοποιείται για περισσότερα από 3.000 χρόνια για την επούλωση τραυμάτων και εξελκώσεων, την αντιμετώπιση εξανθημάτων του δέρματος και την φαρυγγίτιδα, μόνο πρόσφατα περιγράφτηκαν οι μηχανισμοί για τις αντιμικροβιακές και αντισηπτικές του ιδιότητες. Αυτές οι τελευταίες οφείλονται κυρίως στη χαμηλή υδροσκοπικότητα του μελιού, στο όξινο pH του και στην περιεκτικότητά του σε ρίζες υδροξειδίου και μεθυλογλυοξάλης.
Ιδιαίτερα στην ογκολογία, έχει δειχθεί ότι το μέλι αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό καρκινικών κυττάρων invitro και έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία της ακτινικής βλεννογονίτιδας και της ακτινικής δερματίτιδας σε ασθενείς που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία.
Η εργασία παρουσιάζει τη χρήση του μελιού στην αντιμετώπιση φλεγμονών της στοματοφαρυγγικής κοιλότητας όπως αναφέρεται στον Διοσκουρίδη, στον Διονύσιο τον Θετταλό και στη σύγχρονη ογκολογική βιβλιογραφία, ώστε να διεγείρει το ενδιαφέρον της ογκολογικής κοινότητας σε χαμηλού κόστους θεραπείες με αποδεδειγμένο όφελος για την ποιότητα ζωής των σθενών
Το μέλι ως φάρμακο για τις φλεγμονές της στοματικής κοιλότητας
Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος, Περί Ύλης Ιατρικής
Μία σημαντική προσωπικότητα της ιατρικής που αναγνώρισε τις θεραπευτικές ιδιότητες του μελιού, ήταν ο ιατρός – φαρμακολόγος Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος ο Αναζαρβεύς. Ο Διοσκουρίδης (circa 40 – 90 μ. Χ.) είναι παγκόσμια γνωστός για το πεντάτομο σύγγραμμα του Περί ύλης ιατρικής (De Materia Medica) που έγραψε περί το 60 – 80 μ. Χ. Σύγγραμμα μεταφρασμένο σε πολλές γλώσσες και με τεράστια επιρροή στην ευρωπαϊκή φαρμακολογία μέχρι και την περίοδο του Μεσαίωνα, που ήταν το πρώτο που τυπώθηκε, αμέσως μετά την Αγία Γραφή, το 1499.
Εικάζεται ότι υπηρέτησε σαν στρατιωτικός ιατρός στις Ρωμαϊκές λεγεώνες κατά την εποχή του Νέρωνα πράγμα που τον βοήθησε στη συγγραφή του έργου του, επειδή μπόρεσε να ακολουθήσει το πρότυπο του ιατρού – φαρμακολόγου της εποχής: ο ίδιος ο ερευνητής ταξιδεύει για την απόκτηση ιατρικής εμπειρίας και για τη συλλογή φαρμάκων κυρίως φυτικής προέλευσης. Σε αυτό του το έργο ο Διοσκουρίδης ταξινομεί με ένα σύντομο και ορθολογικό σύστημα τη φαρμακολογία της εποχής. Ενώ ο Ιπποκράτης αναφέρει περίπου 130 φάρμακα, ο Διοσκουρίδης αναφέρει πάνω από 1.000! Η απουσία θεωρητικού προβληματισμού από το έργο του Διοσκουρίδη, έκανε τους μελετητές του να υποπτευθούν μήπως στην πραγματικότητα δεν ήταν ιατρός, αλλά πωλητής φαρμάκων. Φαίνεται όμως ότι ο Διοσκουρίδης, αν και γνώριζε τις διάφορες σχολές της εποχής (Ασκληπιάδειοι – ουσία των σωμάτων και των φαρμάκων, Ιπποκράτης – θεωρία των χυμών), ενδιαφέρθηκε μονάχα για την πρακτική χρησιμότητα των φαρμάκων όπως ο ίδιος τη βίωνε εμπειρικά.
Η καινοτομία που εισάγει το έργο του Διοσκουρίδη είναι ότι η κατάταξη των φαρμάκων και των βοτάνων βασίζεται στις ιδιότητες του κάθε φαρμάκου και στις επιδράσεις του στον ανθρώπινο οργανισμό. Αυτή η κατάταξη απαιτούσε ιδιαίτερες ιατρικές γνώσεις και προκάλεσε δυσκολίες στην κατανόησή της από τους μεταγενέστερους. Ακόμα και ο Γαληνός, αν και χαρακτηρίζει το έργο του πλήρες, εν τούτοις αναίρεσε αυτή τη βασική αρχή ταξινόμησης, θέτοντας ουσιαστικά τις βάσεις για την απόρριψη του διοσκουρίδειου συστήματος.
Το σίγουρο είναι ότι το έργο του Διοσκουρίδη άσκησε τεράστια επίδραση στην ιατρική και τη φαρμακολογία μέχρι και τον Μεσαίωνα και αποτέλεσε τη βασική πηγή της σύγχρονης ονοματολογίας των φυτών.
Το Περί Ύλης Ιατρικής είναι χωρισμένο σε πέντε βιβλία. Κάθε βιβλίο είναι χωρισμένο σε κεφάλαια, καθένα από τα οποία αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο φάρμακο. Κάθε κεφάλαιο είναι χωρισμένο σε δύο μέρη: στο πρώτο αναφέρεται η ονομασία και η προέλευση ενώ στο δεύτερο αναφέρονται οι ιδιότητες, οι θεραπευτικές του χρήσεις όπως επίσης οι παρενέργειες και ο έλεγχος της γνησιότητας των φαρμάκων.
Το πρώτο βιβλίο αναφέρεται στα αρωματικά βότανα, τα έλαια και τα μύρα, τα αρωματικά ξύλα, τα δέντρα και τις ρητίνες, όπως επίσης και στα φρούτα και τους ξηρούς καρπούς.
Το δεύτερο στα ζωϊκής ή φυτικής προέλευσης προϊόντα που έχουν φαρμακευτική χρήση (μέλι, γάλα, λίπος, σιτάρι και κηπευτικά).
Το τρίτο και το τέταρτο περιγράφουν βότανα από δέντρα και ρίζες.
Το πέμπτο περιέχει τα αλκοολούχα και τα φάρμακα που περιλαμβάνουν συστατικά ορυκτών.
Αραβικό βιβλίο για τα απλά φάρμακα από το Περί Ύλης Ιατρικής του Διοσκουρίδη.Cumin & dill. c. 1334. Βρετανικό Μουσείο [πηγή: http:// en.wikipedia.org/ wiki/ Image: Arabic_herbal_medicine_guidebook.jpeg]
Παραθέτουμε τα κεφάλαια, όπου ο Διοσκουρίδης αναφέρει το μέλι και τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Στο Β’ Βιβλίο Περί Ύλης Ιατρικής, στο Κεφάλαιο 82, αναφέρεται στις ποιότητες του μελιού (Το καλύτερο μέλι είναι το Αττικό – Καλύτερης ποιότητας είναι το ανοιξιάτικο) και στις θεραπευτικές του ιδιότητες και ενδείξεις (… ενδείκνυται για εσωτερικές πλύσεις των ακάθαρτων και κοίλων ελκών. … ενώ θεραπεύει και τις φλεγμονές της τραχείας, των αμυγδαλών και τις κυνάγχες με εσωτερικές επαλείψεις και γαργάρες. … και στη δηλητηρίαση από μανιτάρια και στο δάγκωμα από λυσσασμένο ζώο, σε μαντζούνι ή ρόφημα). Έτσι είναι από τους πρώτους που αναγνώρισαν αυτή τη δράση του μελιού και συνιστούσε τη χρήση του για την αντιμετώπιση του βήχα και των φλεγμονών της στοματοφαρυγγικής κοιλότητας.
Στο Ε’ Βιβλίο Περί Ύλης Ιατρικής και στο Κεφάλαιο 7 (Μελιτίτις οίνος) αναφέρει λεπτομερώς τον τρόπο παρασκευής και διατήρησής του (Το αποκαλούμενο μέλινο κρασί δίνεται στους χρόνιους πυρετούς σε όσους έχουν ασθενές το στομάχι τους). Στο Κεφάλαιο 8 περιγράφει το οινόμελι. Αναφέρει τις ενδείξεις, τον τρόπο παρασκευής και διατήρησής του (Από το κρασόμελο ξεχωρίζει αυτό που φτιάχνεται από παλιό και στυφό κρασί και από καλό μέλι. Βλάπτει αν ληφθεί μετά την τροφή … ). Στο Κεφάλαιο 9 αναφέρει το μελίκρατον. (Το μελόνερο έχει τις ίδιες ιδιότητες με το κρασόμελο. Χρησιμοποιούμε αυτό που δεν είναι βρασμένο σε όσους θέλουμε να μαλακώσουμε την κοιλιά … ενώ το βρασμένο σε όσους έχουν μικρό σφυγμό … . Αποκαλούν κάποιοι απόμελι το υδρόμελι που παρασκευάζεται, αν ξεπλυθούν οι κερήθρες και φυλαχτεί το νερό. Είναι ακατάλληλο για όσους είναι άρρωστοι, επειδή έχει πολύ κηράνθεμο [ουσία που χρησιμοποιούν οι μέλισσες για τροφή]).
Σε επόμενα κεφάλαια αναφέρεται σε διάφορα διαλύματα που έχουν σαν συστατικό τους το μέλι: Κυδωνίτις, ένας τρόπος παρασκευής κυδωνίσιου κρασιού είναι με ανάμειξη χυμού κυδωνιού και μελιού (… να ανακατέψουμε σε δώδεκα ξέστες από τον χυμό έναν ξέστη από μέλι … [ξέστης = 0.547 λίτρα]) (Κεφάλαιο 20), Μηλόμελι (Κεφάλαιο 21), Υδρόμηλον (Κεφάλαιο 22), Ομφακόμελι (Κεφάλαιο 23) και τέλος στο Κεφάλαιο 27 στο Ροδίτη (Παρασκευάζεται και από χυμό τριαντάφυλλων ανακατεμένο με μέλι, το οποίο αποκαλείται ροδόμελι, κατάλληλο για τις τραχύτητες του λάρυγγα).
Παρασκευή φαρμάκου από μέλι, αραβικό χειρόγραφο του Περί Ύλης Ιατρικής, 1224 μ.Χ. [πηγή: Stefan Bogdanov, Honey in Medicine, BeeProductScience, www.bee–hexagon.net]Διονύσιος Πύρρος ο Θετταλός, Φαρμακοποιΐα
Ο αρχιμανδρίτης και ιατροδιδάσκαλος Διονύσιος Πύρρος ο Θετταλός γεννήθηκε στην Καστανιά Τρικάλων το 1777. Η πολυσχιδής ζωή του είναι δύσκολο να περιγραφεί εν συντομία. Θα αναφέρουμε μόνο όσα έχουν σχέση με την ιατρική, την οποία σπούδασε και άσκησε. Εγγράφεται στο Πανεπιστήμιο της Παβίας το 1807 και σπουδάζει ιατρική και φιλοσοφία. Στις 14 Απριλίου 1813, λαμβάνει το διδακτορικό του δίπλωμα. Το επόμενο χρονικό διάστημα παρακολουθεί μαθήματα, ως ακροατής, στις Ακαδημίες Μιλάνου και Πάδοβας. Ολοκληρώνει τις σπουδές του και την περιοδεία του στην Ευρώπη, στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης και στη συνέχεια σκοπεύει να εγκατασταθεί στην Χίο και να ασκήσει το επάγγελμα του γιατρού. Όμως, από την Ιταλία θα πάει τελικά στη Ζάκυνθο για να καταλήξει στην Πάτρα και στη συνέχεια στην Αθήνα. Ο ηγούμενος της μονής των Αγίων Ασωμάτων Διονύσιος Πετράκης, τον πείθει να μείνει και να διδάξει ιατρική, φυσικές επιστήμες και φιλοσοφία. Παραμένει στην Αθήνα από το 1813 μέχρι το 1815 και ιδρύει το πρώτο επιστημονικό σχολείο, από όπου απεφοίτησαν οι πρώτοι γιατροί και ένα βοτανικό κήπο με 300 είδη φυτών, καθώς κι ένα ορυκτολογικό μουσείο.
To 1815 η επιστημονική σχολή Αθηνών έχει εγκαταλειφθεί και διαλυθεί, για οικονομικούς λόγους. Μετά από οκτάμηνη παραμονή του στην Χαλκίδα, όπου μετέβη μετά από παράκληση του πασά της Εύβοιας Οσμάν για να προσφέρει τις ιατρικές του υπηρεσίες, ο Πύρρος αποφασίζει να περιοδεύσει στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο για ένα διάστημα είκοσι μηνών. Επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη το 1818, όπου γνωρίζεται με τον αρχίατρο του οθωμανικού κράτους Μουσταφά Πεχτσέτ, ο οποίος τον εφοδιάζει με την απαιτούμενη άδεια (Χάτι) άσκησης ιατρικού επαγγέλματος, το οποίο άσκησε τα επόμενα δύο χρόνια.
Όταν ξεσπά η επανάσταση, βρίσκεται στο Άγιο Όρος και με εντολή της Κοινότητας περιοδεύει στη Σκόπελο, την Ύδρα, τις Σπέτσες και την Πελοπόννησο. Στην Τρίπολη βοηθά τους τραυματίες του αγώνα και συμβάλλει στην καταπολέμηση της πανούκλας που πλήττει την πόλη, ενθαρρύνοντας τους κατοίκους και εκφωνώντας λόγους στις εκκλησίες.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του άσκησε στην Αθήνα την ιατρική με μεγάλη επιτυχία και γράφει βιβλία. Λόγω αμοιβαίας αντιπάθειας με τον Όθωνα δεν επιδιώκει να διοριστεί καθηγητής στο Οθωναίο Πανεπιστήμιο αλλά και κανένας δεν τον προτείνει με δική του πρωτοβουλία. Στις 12 Φεβρουαρίου του 1853, ο αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού θρόνου, ο ιατροφιλόσοφος και διδάσκαλος Διονύσιος Πύρρος, καταλείπει τα επίγεια στην Αθήνα.
Στα βιβλία του (28 τον αριθμό) συγκαταλέγονται τα «Φαρμακοποιία, γενική εκ των πλέον νεωτέρων σοφών χυμικών και φαρμακοποιών. Κωνσταντινούπολη 1818», «Εγκόλπιον των ιατρών, ήτοι πρακτική ιατρική. Ναύπλιο 1831», «Βοτανική πρακτική προσαρμοσμένη εις την ιατρικήν και οικονομίαν. Αθήνα 1838» και «Φαρμακοποιία γενική πλουσιωτάτη και εντελεστάτη του σοφού Αντωνίου Καμπανά, διδασκάλου της εν Ιταλία Φερράρας. Αθήνα 1850».
Χαλκογραφία του Διονυσίου Πύρρου, χαράκτης Γ. Πιτζαμάνος, 1818 [πηγή: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών], η πρώτη σελίδα της «Φαρμακοποιΐας» και η παράγραφος που αναφέρεται στο μέλι [πηγή: Φωτοτυπική επανέκδοση Γ. Κρούστης, Αθήνα]
Στην «Φαρμακοποιΐα» (1850) αναφέρει το «Μέλι καθαρόν» και πως αυτό μετά από κατάλληλη εξεργασία και ανάμειξη με άλλα συστατικά όπως «λευκόν του ωού … σκόνην από κογχίλια … άνθρακας κοπανισμένους …» μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως «δυναμωτικόν, καθαρτικόν, εις άφθας, εις πληγάς, εις σπυρία, εις κυνάγχην», ενώ τονίζει ότι «Το ακάθαρτον μέλι πολλάκις επροξένησεν εις τους ανθρώπους καρδιαλγίαν, και πόνους εις την κάτω κοιλίαν». Και ο Διονύσιος ο Πύρρος γνώριζε τη θεραπεία φλεγμονών του στόματος με μέλι.
Σύγχρονη Ογκολογία, Ακτινική Βλεννογονίτιδα
Η Αντικαρκινική Εταιρεία των ΗΠΑ (AMERICANCANCERSOCIETY) αναφέρει στην ιστοσελίδα της ότι «αν και κάποια από τα συστατικά που βρίσκονται στα προϊόντα των μελισσών έχουν μελετηθεί για τις αντινεοπλασματικές τους ιδιότητες στο εργαστήριο, εν τούτοις δεν έχει δημοσιευθεί κλινική μελέτη που να αποδεικνύει ότι τα συστατικά αυτά προλαμβάνουν ή θεραπεύουν τον καρκίνο». Οι Chen και συνεργάτες παρουσιάζουν σε μελέτη τους ότι δύο προπολίνες (Α και Β), που έχουν απομονωθεί από μέλι της Ταϊβάν, έχουν κυτταροτοξική δράση σε κύτταρα μελανώματος και επίσης έχουν ικανότητα εξουδετέρωσης ελεύθερων ριζών. Αυτή η κυτταροτοξική δράση οφείλεται κυρίως σε επαγωγή της απόπτωσης. Οι Jaganathanκαι Mandal αναφέρουν ότι το μέλι είναι τροφή πλούσια σε αντιοξειδωτικά όπως πολυφαινόλες (χρυσίνη, καφεϊνικό οξύ, απιγενίνη κτλ) και μελετούν εκτενώς το μηχανισμό της αντινεοπλασματικής δράσης του μελιού καρκινικές κυτταρικές σειρές.
Η βλεννογονίτιδα του στόματος αποτελεί «φλεγμονώδους τύπου (inflammatory-like)» βλάβη του βλεννογόνου, που είναι αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας και της ακτινοθεραπείας σε ασθενείς με όγκους κεφαλής – τραχήλου. Σχεδόν όλοι οι ασθενείς που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία για κακοήθεις όγκους κεφαλής-τραχήλου θα εμφανίσουν παρενέργειες από τη στοματική κοιλότητα και το φάρυγγα, συμπεριλαμβανομένης της ακτινικής βλεννογονίτιδας. Από αυτούς, το 35% έως το 43% που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία θα εμφανίσουν επώδυνη, βαρειά βλεννογονίτιδα που πιθανόν να οδηγήσει και σε διακοπή της θεραπείας.
Σε έρευνα που έγινε στο Τμήμα Ακτινοθεραπείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Sains στη Μαλαισία, σε δείγμα 40 ασθενών, η κατανάλωση 20 γρ. μελιού 15 λεπτά πριν, 15 λεπτά μετά και 6 ώρες μετά την ακτινοβόληση μείωσε κατά 75% την εμφάνιση βλεννογονίτιδας, ενώ συγχρόνως ένα ποσοστό 55% των ασθενών που έπαιρναν μέλι αύξησαν και το βάρος τους, καθώς το σύνηθες είναι οι ασθενείς που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία να έχουν απώλεια βάρους.
Οι Scarpace και συν. αναφέρουν σε άρθρο τους σχετικό με τη θεραπεία του καρκίνου κεφαλής – τραχήλου ότι, στην αντιμετώπιση της ακτινικής βλεννογονίτιδας ίσως να έχουν θέση και χαμηλού κόστους θεραπείες, όπως υπέρτονα διαλύματα χλωριούχου νατρίου και μέλι.
Οι Rashad και συνεργάτες από την Αίγυπτο, δημοσίευσαν τα αποτελέσματα τυχαιοποιημένης μελέτης σε 40 ασθενείς με όγκους κεφαλής-τραχήλου που υποβλήθηκαν σε ακτινο-χημειο-θεραπεία και έλαβαν ή όχι μέλι με τη μορφή της τοπικής εφαρμογής στην περιοχή της στοματικής κοιλότητας-φάρυγγα που περιλαμβανόταν στο πεδίο ακτινοβόλησης. Η εκτίμηση του αποτελέσματος γινόταν εβδομαδιαία με κλινική εξέταση και λήψη επιχρισμάτων από τους βλεννογόνους για την ανίχνευση αερόβιων και κάντιτας. Από τους ασθενείς που ελάμβαναν μέλι, μόνο 3 (15%) παρουσίασαν βλεννογονίτιδα βαθμού ΙΙΙ, ενώ στην ομάδα των μαρτύρων παρουσίασαν 13 ασθενείς (65%) (p<0.05). Αποικίες κάντιτα απομονώθηκαν κατά τη διάρκεια ή μετά την ακτινοθεραπεία στους ασθενείς που έλαβαν μέλι σε ποσοστό 15% και σε ποσοστό 60% στους μάρτυρες (p = 0.003), ενώ θετικές καλλιέργειες για αερόβια παρατηρήθηκαν σε 15% στους ασθενείς που έλαβαν μέλι και στο 65% των μαρτύρων, κατά τη διάρκεια ή μετά την ακτινοθεραπεία (p = 0.007). Η μελέτη αυτή έδειξε θετικά αποτελέσματα από την χρήση του μελιού στην πρόληψη της ακτινικής βλεννογονίτιδας.
Ανάλογη μελέτη είναι και εκείνη των Motallebnejad και συνεργατών από το Ιράν. Τυχαιοποιήθηκαν με τη μέθοδο της μονής τυφλής μελέτης 40 ασθενείς με όγκους κεφαλής – τραχήλου που υποβλήθηκαν σε ακτινοθεραπεία. Οι 20 ελάμβαναν 15 λεπτά πριν από τη θεραπεία 20 ml μελιού και μετά ανά τακτά χρονικά διαστήματα μέχρι την πάροδο 6 ωρών. Η ομάδα των μαρτύρων έκανε πλύσεις με φυσιολογικό ορό. Η εκτίμηση της βαρύτητας της βλεννογονίτιδας γινόταν εβδομαδιαία με ειδική κλίμακα (OralMucositisAssessingScale, OMAS). Η διαφορά ανάμεσα στις δύο ομάδες ήταν στατιστικά σημαντική υπέρ της χρήσης του μελιού και οι ερευνητές συμπέραναν ότι η χρήση του είναι απλή και οικονομική στην ομάδα αυτή των ασθενών. ΟSutherland από τον Καναδά συνέλεξε και ανέλυσε άρθρα δημοσιευμένα μέχρι το 2006 τα οποία αναφέρονταν σε τυχαιοποιημένες μελέτες με ασθενείς που υποβάλλονταν σε ακτινο-χημειο-θεραπεία και ελάμβαναν προληπτικά θεραπεία για βλεννογονίτιδα. Η ανάλυση αυτή έδειξε τα ίδια αποτελέσματα όπως και η ανάλυση από τους Worthington και συνεργάτες.
Μελέτη των Biswal, Zakaria και Ahmad που δημοσιεύθηκε σε έγκριτο διεθνές περιοδικό, με μεθοδολογία ανάλογης εκείνης των Motallebnejad και συν., εκτιμήθηκαν εφαρμόζοντας τα κριτήρια βαρύτητας της βλεννογονίτιδας κατάRadiationTherapyOncologyGroup (RTOG). Στην ομάδα των ασθενών που έλαβαν μέλι, ποσοστό 20% εμφάνισε βλεννογονίτιδα βαθμού ΙΙΙ/IV, σε αντίθεση με ποσοστό 75% στην ομάδα των μαρτύρων ( p <0.00058). Επίσης, οι ασθενείς που ελάμβαναν μέλι έδειξαν καλύτερη συμμόρφωση στη θεραπεία καθώς και αμετάβλητο ή αυξημένο σωματικό βάρος: 55% των ασθενών που έλαβαν μέλι έναντι 25% στην ομάδα των μαρτύρων ( p <0.053). Οι ερευνητές προτείνουν το σχεδιασμό τυχαιοποιημένης μελέτης, με μεγάλο αριθμό ασθενών, για επιβεβαίωση ή όχι των ευρημάτων.
Παρεμβατική μελέτη των Khanal και συνεργατών που δημοσιεύθηκε το 2010 συνέκρινε την τοπική εφαρμογή του μελιού έναντι της λιγνοκαΐνης και έδειξε στατιστικά σημαντική υπεροχή του μελιού στην πρόληψη της ακτινικής βλεννογονίτιδας.
Ο ερευνητής Bardy και οι συνεργάτες του από το Ηνωμένο Βασίλειο σε συστηματική βιβλιογραφική ανασκόπησή τους παρουσιάζουν τα δεδομένα από τη χρήση του μελιού στη σύγχρονη θεραπευτική και ιδιαίτερα στην ογκολογία. Ανέλυσαν 43 κλινικές μελέτες, εκ των οποίων 5 αναφέρονταν σε ογκολογικούς ασθενείς. Όλες οι μελέτες παρουσίαζαν το μειονέκτημα ότι δεν ήταν τυχαιοποιημένες και αναφέρονταν σε μικρό αριθμό ασθενών. Συμπερασματικά, φάνηκε ότι το μέλι είχε θέση στην επούλωση των ελκών και των εγκαυμάτων και πιθανόν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων ογκολογικών ασθενών, όπως εκείνων της ακτινικής βλεννογονίτιδας, της ακτινικής δερματίτιδας και του συνδρόμου χειρών-ποδών που προκαλεί η χημειοθεραπεία.
Στην Τράπεζα Δεδομένων Cochrane, οι Worthington και συνεργάτες δημοσίευσαν τα δεδομένα που υπάρχουν για τη χρήση διαφόρων ουσιών για την πρόληψη της (ακτινικής) βλεννογονίτιδας. Στη μελέτη τους συμπεριέλαβαν και δεδομένα από τη χρήση εικονικού φαρμάκου (placebo). Οι κλινικές μελέτες που συμπεριελήφθησαν στην ανάλυση πληρούσαν τα εξής κριτήρια: τυχαιοποίηση, ασθενείς με καρκίνο που υποβλήθηκαν σε χημειο-ακτινο-θεραπεία, χορήγηση ουσιών για την πρόληψη της βλεννογονίτιδας, αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας (πόνος, δυσφαγία, λοίμωξη, χρόνος νοσηλείας, ποιότητα ζωής). Οι ερευνητές ανέσυραν από τις τράπεζες δεδομένων 277 κλινικές μελέτες, εκ των οποίων οι 89 περιείχαν δεδομένα για την βλεννογονίτιδα από 7523 τυχαιοποιημένους ασθενείς. Μελετήθηκαν ουσίες όπως οιacyclovir, allopurinol mouthrinse, aloe vera, antibiotic pastille or paste, benzydamine, beta carotene, calcium phosphate, camomile, Chinese medicine, chlorhexidine, etoposide, folinic acid, glutamine, granulocyte / macrophage colony-stimulating factor (GM-CSF), histamine gel, honey, hydrolytic enzymes, ice chips, iseganan, keratinocyte GF, misonidazole, pilocarpine, pentoxifylline, povidone, prednisone, propantheline anti-cholinergic, prostaglandin, sucralfate, systemic antibiotic clarithromycin, traumeel και zinc sulphate. Από αυτές τις ουσίες, 12 έδειξαν έστω και ασθενή δράση σχετική με την πρόληψη ή την αντιμετώπιση της βλεννογονίτιδας. Το μέλι έδειξε ασθενή δράση σε μία μόνο μελέτη. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι κάποιες από τις θεραπευτικές παρεμβάσεις προλάμβαναν ή αντιμετώπιζαν σημαντικά τη βλεννογονίτιδα και συστήνουν τον σχεδιασμό και εκτέλεση κλινικών μελετών με ομοιομορφία στην επιλογή των ασθενών και στην ακολουθούμενη θεραπευτική παρέμβαση.
Συμπέρασμα
Στη σύγχρονη ογκολογία, η τεκμηρίωση των θεραπευτικών δεδομένων είναι υψίστης προτεραιότητας και σημασίας. Χωρίς να είμαστε θιασώτες των εναλλακτικών αντικαρκινικών θεραπειών, θα πρέπει να δούμε πιο σχολαστικά το θέμα της χρήσης του μελιού στην αντιμετώπιση της ακτινικής βλεννογονίτιδας, μια που διαθέτουμε δεδομένα που υποστηρίζουν ότι η χρήση του μελιού είναι αποτελεσματική και με καλή σχέση κόστους – οφέλους.
Οι εναλλακτικές θεραπείες που συνεχώς αναδύονται ή αναγεννιούνται ίσως θα πρέπει να αποτελέσουν συμπλήρωμα των κλασικών θεραπειών στη θεραπευτική φαρέτρα του ογκολόγου. Τελικά, ο σύγχρονος ογκολόγος θα πρέπει να γνωρίζει τις δυνατότητες των εναλλακτικών θεραπειών για να μπορεί να συνδιαλέγεται με τους ασθενείς και τους συγγενείς τους. Μόνο έτσι θα είναι σε θέση να καλύψει τις επικοινωνιακές του(ς) ανάγκες και να απομυθοποιήσει πολλές από αυτές τις θεραπείες.
Ορισμοί
Βλεννογόνος είναι η επιθηλιακή μεμβράνη που σχηματίζεται κοντά στα φυσικά στόμια του σώματος και επενδύει την εσωτερική επιφάνεια των κοίλων οργάνων του για την καλύτερη προστασία τους [στοματικός βλεννογόνος] (Λεξικό Γ. Μπαμπινιώτη). Buccal mucosa: The inner lining of the cheeks and lips.(MedTerms™MedicalDictionary, http://www.medterms.com).
Η βλεννογονίτιδα του στόματος αποτελεί «φλεγμονώδους τύπου» βλάβη του βλεννογόνου που είναι αποτέλεσμα (παρενέργεια) των αντινεοπλασματικών θεραπειών σε ασθενείς με όγκους κεφαλής – τραχήλου. Πιο λεπτομερής ορισμός είναι «η βλεννογονίτις του γαστρεντερικού αναφέρεται σε βλάβη του βλεννογόνου του γαστρεντερικού που οφείλεται στις αντινεοπλασματικές θεραπείες. Βασιζόμενοι σε παθοφυσιολογικές διαφορές – ιδιαιτερότητες και κλινικά χαρακτηριστικά, η βλεννογονίτις της στοματικής κοιλότητας εξετάζεται χωριστά από εκείνη του υπόλοιπου γαστρεντερικού (MultinationalAssociationofSupportiveCareinCancer, www.mascc.org).
ΤΟ ΜΕΛΙ ΣΑΝ ΦΑΡΜΑΚΟ – Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΚΤΙΝΙΚΗΣ ΒΛΕΝΝΟΓΟΝΙΤΙΔΑΣ
Δημήτριος Καρδαμάκης & Αικατερίνη Σπηλιοπούλου*
Μονάδα Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών
*Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών Πανεπιστημίου Πατρών
Βραβείο καλύτερης ανακοίνωσης στο 1ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ελληνικού Κολλεγίου Νεφρολογίας & Υπέρτασης, Πάτρα 2011
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου