Η μελισσοκομία στη Νάξο

Η Νάξος με τη πλούσια χλωρίδα και την μεγάλη υψομετρική διακύμανση της μορφολογίας της είναι ιδανική για την άσκηση της μελισσοκομίας. Μετά από φθίνουσα πορεία που είχαν τα μελισσοσμήνη από 1981-1985 λόγω της μόλυνσης του γηγενούς πληθυσμού από μελίσσια που ήρθαν από άλλες περιοχές και τον αποδεκατισμό τους από βαρροϊκή ακαρίαση, σήμερα το νησί φιλοξενεί και πάλι μεγάλο αριθμό κυρίως ευρωπαϊκών κυψελών περίπου 5.500 καταγεγραμμένα μελισσοσμήνη. Οι μελισσοκόμοι 55 περίπου συνεταιρισμένοι, στο κύριο ποσοστό τους είναι ερασιτέχνες και μόνο λίγοι από αυτούς ασχολούνται αποκλειστικά και κατά κύριο επάγγελμα. Οι περισσότεροι διατηρούν μόνιμα μελισσοκομεία σε πλούσιες περιοχές και καλύπτουν όλο το διάστημα άνοιξης – καλοκαιριού χωρίς να μεταφέρουν τα μελίσσια ενώ ελάχιστοι τις μετακομίζουν ανάλογα με την ανθοφορία, 2-3 φορές το χρόνο.

Τα κύρια φυτά από τα οποία οι μέλισσες συλλέγουν την ποσότητα που τρυγιέται είναι το θυμάρι, το θρούμπι, το φασκόμηλο, η ρίγανη κυρίως αρωματικά φυτά γι’ αυτό και το μέλι είναι έντονα αρωματικό και γευστικό, απολαμβάνει την εκτίμηση του καταναλωτή και κατά συνέπεια και ιδιαίτερα καλή τιμή για τον παραγωγό. Σε αρκετά καλές ποσότητες και μόνο σε χρονιές με πρώιμες φθινοπωρινές βροχές συλλέγεται ρεικόμελο, μέλι με γεύση ιδιαίτερη αλλά πλούσιο σε ιχνοστοιχεία και μέταλλα. Η μέση παραγωγή από χρονιά σε χρονιά και από κυψέλη σε κυψέλη κυμαίνεται σε 10-20 κιλά και η συνολική παράγωγη φτάνει τους 25 τόνους. Εκτός του μελιού παράγεται και σε περιορισμένες ποσότητες βασιλικός πολτός, πρόπολη και κερί που επαναχρησιμοποιείται από τους μελισσοκόμους ή γίνεται προσφορά σε εκκλησίες ή μοναστήρια.

Η μελισσοκομία στη Νάξο είναι από τις ποιο όμορφες αλλά και δύσκολες δραστηριότητες. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο νησιώτης μελισσοκόμος έχουν να κάνουν με τις δύσκολες καιρικές συνθήκες (χρονιές με ελάχιστες βροχοπτώσεις, δυνατοί άνεμοι, καύσωνες στη διάρκεια του καλοκαιριού), με το μορφολογικά δύσκολο τοπίο (δυσπρόσιτες περιοχές χωρίς δρόμους) καθώς επίσης και με τη μάστιγα όλων των νησιωτικών περιοχών, την υπερβόσκηση και αποψίλωση από τους κτηνοτρόφους ολόκληρων περιοχών. Εκτός των ιδιαίτερων αυτών προβλημάτων οι ασθένειες των μελισσιών καθώς και οι εισαγωγές ξένων μελιών υποβαθμισμένων ή μη από διάφορους επιτήδειους αποτελούν πρόβλημα στη Ναξιώτικη μελισσοκομία.

Τα τελευταία τρία χρόνια η αλματώδης αύξηση ενός φυσικού εχθρού της μέλισσας, μιας μεγάλης κόκκινης σφήγκας του λεγόμενου και ‘σκούρκου’ τον οποίο ευνοούν οι κλιματικές συνθήκες έχει αναδειχθεί ως ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του μελισσοκόμου, αφήνοντας εκατοντάδες νεκρά μελίσσια κάθε καλοκαίρι σε όλο το νησί.

ΚΥΡΙΑ ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΑ ΦΥΤΑ

Τα κύρια μελισσοκομικά φυτά του νησιού με βασική ανθοφορία το θυμάρι είναι το φθινοπωρινό ρείκι του οποίου η ανθοφορία εξαρτάται από τις καιρικές συνθήκες, το θρούμπι, τα εσπεριδοειδή κυρίως πορτοκαλιές, αρωματικά φυτά όπως άγρια λεβάντα, ρίγανη, φασκομηλιά, δεντρολίβανο, επίσης υπάρχουν βερικοκιές, αμυγδαλιές, κισσός, οξαλίδα, λαδανιά, αγριοράδικο, κουμαριά, μουσμουλιά, χαρούπια, λυγαριά και ευκάλυπτος.

ΚΕΝΟ ΑΝΘΟΦΟΡΙΑΣ

Παρά την πληθώρα μελισσοκομικών φυτών, στο νησί παρατηρείται κενό ανθοφορίας κάποιες εποχές του έτους. Ένα σημαντικό κενό ανθοφορίας υπάρχει το Μάιο μετά το θρούμπι και πριν το θυμάρι, το οποίο μετατοπίζεται τον Ιούνιο για τις οψιμότερες περιοχές. Αναφέρονται όμως περιοχές όπου το θυμάρι είναι αμέσως μετά το θρούμπι κάτι που συμβαίνει στις ορεινές περιοχές, οι οποίες βέβαια δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Στα πεδινά το κενό ανθοφορίας αντιμετωπίζεται μόνο με τροφοδοσία ή και μεταφορά σε άλλη περιοχή.
Το δεύτερο και μεγάλο κενό ανθοφορίας αναφέρεται τον Αύγουστο, μετά το θυμάρι, για τις πρώιμες περιοχές το οποίο μετατοπίζεται στις πρώτες μέρες του Σεπτέμβρη για τις όψιμες. Το κενό εκμεταλλεύονται κάποιοι παραγωγοί για την αντιμετώπιση της βαρρόας εφόσον δεν υπάρχει γόνος. Φυτά που βοηθούν το κενό αυτό είναι η χαρουπιά και ο κισσός για τις πεδινές περιοχές. Σημαντική βοήθεια θεωρείται το ρείκι ιδιαίτερα όταν υπάρχουν βροχές νωρίς το φθινόπωρο.
Κενά ανθοφορίας έχουν αναφερθεί και τα διαστήματα Ιανουαρίου- Φεβρουαρίου και για άλλες περιοχές Μάρτιο-Απρίλιο.
Αναφορικά με το πρόβλημα του κορεσμού από μελισσοσμήνη, δεν αναφέρθηκε να υπάρχει πρόβλημα εκτός από τη μελιτοφορία της φθινοπωρινής ερείκης.

ΤΑΪΣΜΑΤΑ

Σχεδόν όλοι οι παραγωγοί ταΐζουν έτοιμες τροφές με ζάχαρα όπως βανίλια και ζαχαροζύμαρα, μικρό ποσοστό ταΐζει και με σιρόπι ενώ ελάχιστοι ταΐζουν το μελίσσι έτοιμες τροφές με γύρη ή άλλη πρωτεϊνούχο τροφή. Οι λόγοι είναι τα κενά ανθοφορίας, η ανανέωση του πληθυσμού και μεμονωμένοι παραγωγοί για ενδυνάμωση και παραγωγή βασιλικού πολτού.

ΕΧΘΡΟΙ ΚΑΙ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ

Το 95% των μελισσοκόμων στη Νάξο αντιμετωπίζουν προβλήματα με Βαρροϊκή ακαρίαση και τις Σφήκες (Vespa orientallis βλ. Παράρτημα), πράγμα που καθιστά τους συγκεκριμένους εχθρούς από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μελισσοκόμοι στο νησί. Αναφορικά με τις ασθένειες, το 20% έχει αντιμετωπίσει Ασκοσφαίρωση, το 10% Νοζεμίαση ενώ υπάρχουν μεμονωμένες περιπτώσεις με Αμερικανική και Ευρωπαϊκή σηψιγονία. Η αντιμετώπιση του βαρρόα από τους περισσότερους γίνεται με θεραπεία με χημικά δηλαδή φάρμακα που χρησιμοποιούνται μέσα στη κυψέλη (ταινίες 27 ARISTAN με δραστική ουσία το Fluvalinate, BAYVAROL με δραστική ουσία το Flumethrin, PERIZIN υγρό με δραστική ουσία το Coumaphos, CHEK MITE ταινίες με δραστική ουσία το Coumaphos κ.α.). Δυστυχώς η χρήση χημικών έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη ανθεκτικότητας σε πολλές περιπτώσεις και κίνδυνο ρύπανσης των μελισσοκομικών προϊόντων. Επίσης, κάποιοι μελισσοκόμοι κάνουν χρήση μυρμηκικού και οξαλικού οξέος (φυσικές ουσίες). Ελάχιστοι παραγωγοί αναφέρουν ότι για την αντιμετώπιση του βαρρόα προτιμούν άλλες μεθόδους καταπολέμησης όπως την καταστροφή του κηφηνογόνου την άνοιξη, επίπαση της κυψέλης με ζάχαρη άχνης και σκόρδο, με το να διατηρούν δυνατά και πολυπληθή μελίσσια, με ενδυνάμωση με πρωτεϊνούχο και βιταμινούχο διατροφή. Τέλος, από κάποιους θεωρείται σημαντικό να χρησιμοποιούνται κυψέλες με κινητούς πάτους με σίτα. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος των σφηκών τοποθετούνται σφηκοπαγίδες και οι μελισσοκόμοι προσπαθούν να εντοπίζουν και να καταστρέφουν τις σφηκοφωλιές με κάποιο εντομοκτόνο. Για τη νοζεμίαση έχει αναφερθεί η χρήση σκόρδου μέσα σε τροφή και η χρήση αλόης (Aloe vera), για την ασκοσφαίρωση λαμβάνονται κυρίως μέτρα υγιεινής όπως καλός αερισμός της κυψέλης, ενώ απαραίτητο θεωρείται να διατηρούνται τα μελίσσια δυνατά και να γίνεται αλλαγή της βασίλισσας. Στην Αμερικανική σηψιγονία τα προσβεβλημένα μελίσσια καταστρέφονται με φωτιά. Ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν ορισμένοι μελισσοκόμοι έχει να κάνει με τους ψεκασμούς με εντομοκτόνα. Το 25% των μελισσοκόμων αντιμετωπίζει προβλήματα από δηλητηριάσεις των μελισσών που έχει ως συνέπεια σημαντικές απώλειες μελισσιών. Συγκεκριμένα οι δηλητηριάσεις γίνονται από φυτοπροστατευτικά προϊόντα κυρίως εντομοκτόνα που χρησιμοποιούνται για ψεκασμούς σε εσπεριδοειδή, κάτι που έχει σαν αποτέλεσμα μεγάλο πληθυσμό νεκρών μελισσών στην είσοδο των κυψελών. Οι μελισσοκόμοι του νησιού καταγγέλλουν τη χρησιμοποίηση φυτοπροστατευτικών προϊόντων που χαρακτηρίζονται τοξικά για τις μέλισσες και η χρησιμοποίηση αυτών χωρίς να υπάρχει ειδοποίηση από τους καλλιεργητές για το πότε θα γίνουν οι ψεκασμοί.

Διαβάστε ολόκληρη την μελέτη εδώ

Το κείμενο αποτελεί μέρος απο την πτυχιακή μελέτη της Σοφίας Κορρέ «Κατάσταση και Προοπτικές της Μελισσοκοµίας στο νησί της Νάξου». ΤΕΙ Κρήτης, Εισηγητής: Ελευθέριος Αλυσσανδράκης.

Φώτο απο το μελισσοκομείο του Πολυκρέτη Γιώργου

MelissokomiaNet.gr