Σφεντούρι / Σκυλοκρέμμυδο (Urginea maritima)

Αυτή την εποχή ανθίζει το σφεντούρι οι μέλισσες το επισκέπτονται γιατί δίνει και νέκταρ και γύρη , σε μια κρίσιμη εποχή για αυτές , οι παλιοί λένε ότι όταν τα σφεντούρια είναι μεγάλα και ζωηρά θα έχει καλοχρονιά.
Η επιστημονική του ονομασία είναι «Urginea maritima» ( ουργινέα η παράλια). Πολυετές βολβώδες φυτό, ενδημικό των παραθαλάσσιων περιοχών της μεσογείου. Είναι από τα πρώτα ανθισμένα φυτά του φθινοπώρου.
Ο πολύ μακρύς ανθοφόρος βλαστός του φτάνει και ξεπερνάει μερικές φορές το ένα μέτρο, όρθιος, χωρίς φύλλα και με παρά πολλά μικρά ερμαφρόδιτα άνθη που γονιμοποιούνται από τις μέλισσες.

Μετά την ανθοφορία, όπου τα άνθη δεν πέφτουν αλλά γέρνουν προς τα μέσα και ξεραίνονται και με τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου βγαίνουν τα μεγάλα, πλατιά και λογχοειδή φύλλα του, τα οποία παραμένουν μέχρι την άνοιξη τα οποία το καλοκαίρι ξεραίνονται και μετά βγαίνει ο ανθοφόρος βλαστός στο τέλος του καλοκαιριού.

Ο βολβός του είναι μεγάλος , μπορεί να φτάσει τα 15 εκατοστά διάμετρο το βολβό με τα λογχοειδή πράσινα σκληρά φύλλα που τα βλέπουμε τον χειμώνα στην Κρήτη τον ονομάζουμε Ασκελετούρα μαζεύουν με το σχήμα και την κατασκευή τους τα φύλλα πολύ νερό και το προωθούν προς το μεγάλο βολβό σαν κρεμμύδι μαζεύοντας έτσι αποθέματα για της δύσκολες μέρες του καλοκαιριού που συνήθως εκεί που φυτρώνει επικρατεί ξηρασία για να μπορέσει έτσι να ανθίσει τις αρχές του φθινοπώρου.
Από προσωπική εμπειρία τα σαλιγκάρια την εποχή που ο καιρός είναι βροχερός και βγαίνουν για να τραφούν προτιμούν την ασκελετούρα πολλές φορές για να προφυλακτούν την ημέρα από τον ήλιο μέσα στα γεμάτα από υγρασία φύλλα της.

Είναι φυτό που επιζητεί πετρώδη και ξηρά εδάφη που έχουν αρκετή ηλιοφάνεια. Θεωρείται δηλητηριώδη φυτό λόγω των τοξικών στεροειδών που έχει μάλλον σαν άμυνα για να μην γίνεται τροφή για τα φυτοφάγα ζώα που ζουν στις περιοχές που φυτρώνει (πρόβατα, κατσίκες ). Φυτό πολύ γνωστό από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα για τις φαρμακευτικές του χρήσεις.

Άλλα ονόματα: σκυλοκρέμμυδο, κρεμμύδα ή μπότσικα, σκίλλα η σχινοκέφαλος.

Το Σκυλοκρέμμυδο, είναι η Σκίλλη των Αρχαίων, οι νεότεροι Έλληνες κατά τόπους του έχουν αποδώσει διαφορετικές ονομασίες.
Στα νησιά του Αιγαίου το ονόμαζαν κουβαρόσκιλλα ή αρχιδόσκιλλα,στην Σύρο κρεμμυδόσκιλλα, στην Αίγινα- Λακωνία και Πάρο ασκέλλα,στην Κρήτη ασκυλλλητούρα, στην Κεφαλλονιά ασκικονάρα, ασκιλλοκάρα, αγιοβασιλίτσα και κουτσούνα, στην Ηλεία και στην Αρκαδία μποτσίκι ή γυφτοκρέμμυδο και στην Αιτωλίαβασιλοκουτσούνα.

Λαογραφία
Στην αρχαία Αρκαδία το χρησιμοποιούσαν στην λατρεία του Πάνα για να βοηθήσει στην γονιμότητα της Γης και ν’ απωθήσει μακριά τις κακόβουλες δυνάμεις. Λέγεται ότι για να εξαγνίσεις ένα χώρο αρκεί να κάνεις ένα γύρω κρατώντας μια αγριοκρεμμύδα.
Σχετικά με την μαντική της άνθησής της στην οποία αναφέρεται και ο Θεόφραστος,στο»Περί Φυτών Ιστορίας» λέγεται πως αν ανθίσει πρώιμα ο χειμώνας είναι μαλακός και η Άνοιξη έρχεται νωρίς και είναι ευνοϊκή για τις καλλιέργειες.Βέβαια,εκείνο που εξέπληττε πάντα τους ανθρώπους είναι ….»το φύσει εύζωον και βλαστικόν του φυτού,κυρίως δε η έκτακτος,μεγάλη ζωτικότης του βολβού,δυναμένου επί μακράν να ζει και ανθεί και εκτός του εδάφους «(Θεόφραστος)
Από τον Πυθαγόρα (6ος αι.π.χ)μαθαίνουμε ότι αν η κρεμμύδα κρεμιέται στην εξώπορτα,γίνεται φάρμακο που απωθεί,διώχνει τις ασθένειες.
Ο σπουδαίος Γεωπόνος Π.Γεννάδιος αναφέρει στο «Φυτολογικόν Λεξικόν» (1914) ότι συνεχίζεται η παλαιά αρχαία συνήθεια να κρεμιέται στην πόρτα του σπιτιού ή στην οροφή των εργαστηρίων ένας θαλερός βολβός της κρεμμύδας ώστε να προφυλάσσει από το κακό μάτι.
Την πανάρχαιη πίστη στην αλεξίκακον ισχύ του βολβού ενισχύουν οι θεραπευτικές του ιδιότητες.
Είχαν να λένε για τον Επιμενίδη τον Κρήτα ότι κατανικούσε ασθένειες και λοιμούς ολόκληρους, συνιστώντας στους ασθενείς το φάγωμα της εδώδιμης σκίλλας.
Λένε ότι όταν είναι μεγάλη η ανθοφορία του, η χρονιά θα είναι καλή. Αν όμως τα άνθη του είναι λειψά η χρονιά δεν θα ‘ναι καθόλου καλή.

Κείμενα & Fotos: galifabee.blogspot.gr , botanologio.blogspot.gr

Melissokomianet.gr