Μοναδικό Βυζαντινό οικόσημο με θέμα την μέλισσα

Φωτ 1: Η πλάκα με τα ανάγλυφα στην αυλή του Αγίου Γεωργίου Κοντού

Γράφει ο Σωκράτης Τ. Αντωνιάδης στο ιστολόγιο του με θέματα που αφορούν την πόλη και επαρχία της Λάρνακας.


Πριν από αρκετό καιρό ο νεωκόρος της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου Κοντού με κάλεσε να δω και να φωτογραφίσω μια μαρμάρινη πλάκα με ανάγλυφη παράσταση,  πεταμένη σε μια γωνία της αυλής του ναού.
Το ανάγλυφο στην άσπρη επιφάνεια του μαρμάρου είναι ένας εστεμμένος δικέφαλος αετός ο οποίος κρατά στα πόδια τα βασιλικά σύμβολα της βυζαντινής εξουσίας ( το σκήπρο, το οποίο καταλήγει σε σταυρό και τη ράβδο). Τη σύνθεση συμπληρώνει μέλισσα που επικάθεται στο σώμα του αετού [φωτ. 1]. 
Η μέλισσα είναι ένα από τα πολλά διακριτικά σύμβολα, τα οποία βρίσκονται σε οικόσημα οικογενειών, αλλά και ιδιωτικών ή κρατικών οργανισμών και ιδρυμάτων. Άλλα σύμβολα είναι: παραστάσεις ζώων, φυτών, αφηρημένων σχημάτων ή άλλων αντικειμένων. Η μέλισσα στη γλώσσα των οικοσήμων συμβολίζει την εργατικότητα. Τα οικόσημα ήταν πολύ της μόδας τον μεσαίωνα και μεταγενέστερα, τα κατείχαν δε επιφανείς οικογένειες και κρατικά ιδρύματα. Μέχρι σήμερα πολλοί οργανισμοί διαθέτουν το δικό τους σύμβολο-σήμα σε επιστολόχαρτα και ταμπέλες.
Φωτ 2: Η μέλισσα σε βιβλίο του 1817 από το τυπογραφείο του Γλυκύ
Η μέλισσα ήταν η σφραγίδα-σύμβολο του ξακουστού τυπογραφείου του Νικόλαου Γλυκύ που ιδρύθηκε στη Βενετία το 1671 [φωτ. 2]. Ο Νικόλαος καταγόταν από τα Ιωάννινα. Το τυπογραφείο που λειτούργησε μέχρι το 1832, εξέδωσε πλήθωρα εκκλησιαστικών, επιστημονικών και φιλολογικών βιβλίων. Η σφραγίδα, ενίοτε, εκτός από τη μέλισσα φέρει και τα γράμματα Ν – Γλ, τα αρχικά του ονόματος του Νικόλαου Γλυκύ [φωτ. 4].
Ένας καλός πελάτης του τυπογραφείου ήταν η Μονή Κύκκου, η οποία – για άγνωστους λόγους – υιοθέτησε από το 18ο αιώνα τη μέλισσα ως σφραγίδα-σύμβολο σε όλα τα περιουσιακά της στοιχεία. Έτσι στα βιβλία της Μονής Κύκκου που εκδόθηκαν από το τυπογραφείο του Νικόλαου Γλυκύ και των απογόνων του, βρίσκουμε τη μέλισσα ως πανομοιότυπο σύμβολο τόσο του τυπογραφείου όσο και της Μονής [φωτ. 3].
Έτσι για παράδειγμα σε βιβλίο που εκδόθηκε το 1816-1817, βρίσκουμε στις σελίδες του το κοινό οικόσημο Μονής και τυπογραφείου [φωτ. 2 και 3]. Στο περίγραμμα της μέλισσας κάτω από την Παναγία του Κύκκου είναι τυπωμένα τέσσερα γράμματα ΜΛΤΣ, τα οποία αποδίδουν συντομογραφικώς το όνομα του Κυκκώτη ηγούμενου (ΜεΛέΤιοΣ). Τη σφραγίδα της Μονής περιβάλλει η εξής επιγραφή: ΤΗC ΥΠΕΡΟΝΔΟΞΟΥ Κ ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΩΤAΤΗC ΔΕCΠΟΙΝΗC ΗΜΩΝ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΕΥΤΕΛΗC ΔΟΥΛΟC O MEΛETIOC ΕΚ ΜΥΡΙΑΝΘΟΥCΗC, ΚΑΙ ΤΗC ΤΟΥ ΚΥΚΚΟΥ ΙΕΡΑC ΜΟΝΗC ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΟC AΩICT [1816]. Μυριανθούσα είναι η σημερινή Μαραθάσα.
Είναι βέβαιο ότι τα σύμβολα της μαρμάρινης πλάκας του Αγίου Γεωργίου Κοντού ανήκουν στην Ιερά Μονή Κύκκου. Είναι καλά γνωστές οι σχέσεις της Μονής με τη Λάρνακα, αφού διέθετε αντιπροσώπους κυρίως Ενετούς εμπόρους και Προξένους, οι οποίοι διεκπεραίωναν από τη Λάρνακα όπου διέμεναν, τις οικονομικές και άλλες υποθέσεις της Μονής τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Μια τέτοια περίπτωση συνεργασίας ήταν ο Κωνσταντίνος Περιστιάνης, εξέχων μέλος της Λαρνακιώτικης κοινωνίας με καταγωγή από την Κεφαλλόνια. Σε διοριστήριο έγγραφο της Μονής προς τον Περιστιάνη που συντάχθηκε το 1816, περιλαμβάνονται σ’ αυτό τυπωμένα όλα τα προαναφερθέντα σύμβολα του Κύκκου [δικέφαλος αετός, μέλισσα και η συντομογραφία ΜΛΤΣ].
Έχοντας τα πιο πάνω υπ’ όψιν μπορούμε να εικάσουμε ότι: το μαρμάρινο εύρημα στην αυλή της εκκλησίας ήταν μέρος επιτύμβιας πλάκας Κυκκώτη ιεράρχη, ο οποίος πέθανε και τάφηκε στη Λάρνακα την περίοδο της Τουρκοκρατίας ή κάποιου επιφανούς προξένου, συνεργάτης της Μονής. Εκτός και αν η πλάκα μεταφέρθηκε στην εκκλησία από άλλο μέρος της Κύπρου ή από το εξωτερικό και παρέμεινε εκεί για άγνωστους λογους.
Οι φωτογραφίες Νο 2 και 3 και 4 προέρχονται από βίβλιο της προσωπικής βιβλιοθήκης του Φοίβου Σταυρίδη.
Φωτ 4:  Σφραγίδα Νικολάου Γλυκύ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου